Πέμπτη , 28 Μάρτιος 2024


Αναμνηστική Σειρά Γραμματοσήμων «Ολυμπιακοί Αγώνες – Ρίο 2016»: Σύμβολα και Συμβολισμοί γράφει η Βασιλική Τζαχρίστα

Η ελληνική έκδοση ολυμπιακών γραμματοσήμων, «Ολυμπιακοί Αγώνες – Ρίο 2016», από τα ΕΛΤΑ, διά χειρός Μυρσίνης Βαρδοπούλου, συμπυκνώνει τα πολύσημα στοιχεία των Αγώνων σε ένα νέο ολυμπιακό φιλοτελικό αφήγημα, όπως άλλωστε απαιτείται σε κάθε ολυμπιακή διοργάνωση. Η εικαστική πολυσημία, ως αποτέλεσμα της πολυτροπικότητας «της μικροσκοπικής αυτής οντότητας» των γραμματοσήμων, διέρχεται τη χωροχρονικότητα των Αγώνων, και καθηλώνει τον αναγνώστη της εικόνας με τη θεματολογία του περιεχομένου.

Πράσινο, κίτρινο, μπλε, έντονα κυρίαρχα χρώματα της διοργανώτριας πόλης της Βραζιλίας και χρώματα των ολυμπιακών μασκότ, θεότητες και αθλητές, κυρίαρχα πρόσωπα, επιφαινόμενα του «μεγάλου γεγονότος», των Αγώνων του Ρίο, ανακτούν το βλέμμα, καθώς οπτικοποιούν μια πολύ ενδιαφέρουσα θεματολογία, που η καλλιτέχνης έχει ευφυώς επιλέξει σε αυτή την έκδοση των ολυμπιακών γραμματοσήμων. Η Βαρδοπούλου, όπως και σε προηγούμενες ολυμπιακές σειρές, διακρίνεται για το μοντέρνο σχεδιασμό, την ευρηματικότητα απόδοσης των θεμάτων και τη μινιμαλιστική και λιτή διασύνδεση ετερογενών ιστορικών περιόδων με τρόπο που αναιρεί στοιχεία επιζήμια για τη μετανεωτερική ταυτότητα των Ολυμπιακών Αγώνων.

Η Μυρσίνη Βαρδοπούλου δεν είναι άγνωστη στο καλλιτεχνικό και φιλοτελικό κοινό. Ζωγράφος και χαράκτρια της Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, είναι η επίσημη καλλιτέχνης των γραμματοσήμων των Ελληνικών Ταχυδρομείων, με διεθνείς βραβεύσεις για το φιλοτελικό της έργο, ενώ έχει καταθέσει σημαίνουσα επιστημονική έρευνα για τα ελληνικά γραμματόσημα 1861-1961 που εκδόθηκε από τα ΕΛΤΑ.

Σύμφωνα με την ίδια, «ο σχεδιασμός των γραμματοσήμων επεδίωξε ένα εφεύρημα που να διαφοροποιεί τα γραμματόσημα από τις συνήθεις αναπαραστάσεις αθλημάτων». Στο πρώτο γραμματόσημο κεντρικό απείκασμα είναι αθλητής της ενόργανης γυμναστικής στους κρίκους σε ένα παιγνίδι διαλεκτικής με το χάλκινο άγαλμα, κλασικής περιόδου, του Δία ή Ποσειδώνα, αρχετυπικό διαχρονικό σύμβολο κάλλους της αρχαιότητας και το σύγχρονο άγαλμα του Χριστού Λυτρωτή, παγκόσμιο θρησκευτικό σύμβολο της διοργανώτριας πόλης του Ρίο. Ο αθλητής απεικονίζεται στο σχήμα του σταυρού στους κρίκους, ένα από τα πιο δύσκολα και βασανιστικά σημεία του αγωνίσματος. Η επώδυνη αιώρηση, σε πρώτο πλάνο, δονεί ολόκληρη την εικόνα, ο αθλητής αυτονομείται και πρωταγωνιστεί, ανοίγοντας ταυτόχρονα πύλες ενόρασης με το παγκόσμιο επέκεινα των στατικών αγαλμάτων στο δεύτερο πλάνο. Τα ανοιχτά χέρια του αθλητή διασταυρώνονται και συνομιλούν με τα ανοιχτά χέρια του Δία ή Ποσειδώνα και του Χριστού Λυτρωτή. Τα χέρια λοιπόν είναι το διανοητικό εφεύρημα αυτής της σύνθεσης, εφεύρημα που δοκιμάζει την όρασή μας στο αιωρούμενο και εκκρεμές του σώματος και των νοημάτων.

Η ενορατική πτήση της Βαρδοπούλου συνεχίζεται και στο επόμενο γραμματόσημο, όπου ο αθλητής, αυτοπαρουσιάζεται πλέον ως νικητής και τα χέρια είναι εκ νέου κυρίαρχα, με άλλη σημειολογία. Σε αυτό το δεύτερο γραμματόσημο, η καλλιτέχνης επιλέγει να αποδώσει την ύψιστη στιγμή του αγώνα, όπου ο αθλητής – νικητής πανηγυρίζει με ανοιχτά χέρια μπροστά στο άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης, η οποία μοιάζει να βγαίνει από την πόλη του Ρίο, ενώ πίσω διακρίνεται εκ νέου το άγαλμα του Χριστού, λιγότερο έντονο. Ο κοσμικός χαρακτήρας των σύγχρονων Αγώνων ανατροφοδοτείται στη σύνθεση αυτή από το στοιχείο της θεότητας, όπως αυτό σηματοδοτείται από την εκρηκτική μορφή της θεάς Νίκης και του Χριστού Λυτρωτή.

Η Νίκη της Σαμοθράκης, ελληνιστικό γλυπτό του δεύτερου αιώνα π.Χ., ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης και το «διασημότερο μνημείο του μουσείου του Λούβρου», προσωποποιεί στην αρχαία ελληνική μυθολογία την έννοια της νίκης και συνήθως απεικονίζεται με φτερά και κλαδί φοίνικα ή στεφάνι. Ισχυρό λοιπόν πολιτισμικό σύμβολο η θεά Νίκη, αποκτά στο ολυμπιακό γραμματόσημο του Ρίο, ιδιαίτερο αξιακό και φιλοσοφικό περιεχόμενο για τους αθλητές των Αγώνων.

Και στα δύο ολυμπιακά γραμματόσημα, χαρακτηριστικό ιδεολογικό στοιχείο του σχεδιασμού είναι το αίσθημα της διαχρονικής συμπόρευσης συμβολισμών της δύναμης, του κάλλους, της αλληλεγγύης, της χαράς, της συμμετοχής, της ειρήνης και της νίκης. Είναι επίσης η προσπάθεια συντονισμού του διαλόγου του παρελθόντος της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς με το παρόν των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, μέσω της μεταφοράς θεμελιωδών ολυμπιακών αξιών μέσα από το περιεχόμενο των συμβόλων, που αν και διαχρονικά αλλάζει, εν τούτοις δεν αποκλείει νέες εικαστικές αποδόσεις.

Αρωγός του ολυμπιακού φιλοτελικού αφηγήματος, η ίδια η καλλιτέχνης, διευκρινίζει τα εξής, σε συνέντευξη που μας έδωσε: «στο πρώτο γραμματόσημο εμπνεύστηκα από τη συγκλονιστική παρουσία του Λευτέρη Πετρούνια στους κρίκους, γεγονός που με έκανε να παρατηρήσω ότι το άνοιγμα των χεριών του στο σταυρό, μοιάζει με το άνοιγμα των χεριών του αγάλματος του Χριστού Λυτρωτή στο Ρίο. Επιπλέον έλαβα υπόψη, ότι ο Πετρούνιας έχει την καλύτερη εκτέλεση και με αυτόν τον τρόπο κερδίζει τους αντιπάλους του. Πραγματικά, όποια φωτογραφία κι αν είδα, θεωρώ ότι κανένας αθλητής δεν εκτελεί το σταυρό στους κρίκους τόσο τέλεια. Τα χέρια των άλλων αθλητών έχουν πάντα μια μικρή κλίση. Έτσι, η τέλεια αθλητική φόρμα του Πετρούνια, “έπρεπε να λέει” υπαινικτικά, “ο Έλληνας”. Παράλληλα έψαξα και το συνδετικό σημείο που να λέει “Ελλάδα” και σκέφτηκα το χάλκινο κλασικό άγαλμα του Ποσειδώνα ή Δία. Έτσι συνέδεσα το χθες με το σήμερα. Επομένως το γραμματόσημο αυτό μπορεί να διαβαστεί ως εξής: Το Παρελθόν – Η διοργανώτρια Πόλη (που πρέπει να τιμηθεί) – Το Σήμερα, ή ακόμα, Η αρχαιότητα – Οι Νεότεροι Χρόνοι (Χριστός) – Το Σήμερα.

Επειδή όμως έπρεπε να γίνουν δύο γραμματόσημα, σκέφτηκα το δεύτερο να ολοκληρώνει την ιδέα των Ολυμπιακών Αγώνων και του Ολυμπισμού, όπου ο αγώνας συνεπάγεται τη νίκη. Για το λόγο αυτό, αντικατέστησα το χάλκινο άγαλμα, με τη θεά Νίκη της Σαμοθράκης και αναζήτησα τη φόρμα ενός αθλητή, του οποίου τα χέρια του θα ταιριάζουν με το άνοιγμα των φτερών της. Επομένως το εφεύρημα είναι τα χέρια… τα χέρια που επιδιώκουν να τονίσουν τις θεμελιώδεις αξίες των Ολυμπιακών Αγώνων. Βεβαίως στο γραμματόσημο δε μπορεί να γίνει καθαρή αναφορά στον Πετρούνια. Ο Πετρούνιας όμως με ενέπνευσε. Το παιδί αυτό, το παρακολουθώ τον τελευταίο καιρό, και με συγκίνησε πολύ, όταν μάλιστα είπε, ότι αγωνίζεται για τη μνήμη του πατέρα του, τον οποίο έχασε πρόσφατα. Σχεδιάζοντας τα γραμματόσημα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, εγώ είχα στο μυαλό μου τον Πετρούνια… όπως αυτός μας φέρνει τα μετάλλια στο πιάτο, έτσι και μένα μου έφερε την ιδέα στο πιάτο».

Η επίσημη παρουσίαση των ολυμπιακών γραμματοσήμων θα γίνει στην Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή, στο αμφιθέατρο της ΕΟΕ, Λεωφ. Δημ. Βικέλα 52 , Χαλάνδρι, 13 Ιουλίου και ώρα 13.00. Με την έκδοση αυτή τα ΕΛΤΑ υποστηρίζουν το θεσμό των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων και αναδεικνύουν τον πρωτεύοντα ρόλο που διαδραμάτισαν διαχρονικά στο ολυμπιακό φιλοτελικό γίγνεσθαι. Για την ιστορία αναφέρουμε ότι τα πρώτα ολυμπιακά γραμματόσημα εκδίδονται στην Ελλάδα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 και της Μεσολυμπιάδας το 1906 στην Αθήνα. Κατόπιν μακράς διακοπής, η Ελλάδα επανέρχεται στο φιλοτελικό προσκήνιο με την ολυμπιακή συλλογή για τους Αγώνες της Ρώμης το 1960. Έκτοτε η χώρα ανελλιπώς είναι φιλοτελικά παρούσα σε όλους τους Ολυμπιακούς, γεγονός που της δίνει ένα ξεχωριστό προβάδισμα στη διεθνή ολυμπιακή φιλοτελική κοινότητα.

Καλοτάξιδα!

About Βασιλική Τζαχρίστα

Η Dr. Βασιλική Τζαχρίστα είναι Αρχαιολόγος της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας

Check Also

Βράβευση πτυχιούχων αθλητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από την ΕΟΕ

Αθλητές

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

*